Het verpleegkundig vak verder professionaliseren en toekomstbestendig maken. Zodat het aantrekkelijk blijft om als verpleegkundige te werken en de verpleegkundige zorg in lijn is met de complexe zorgvraag van de toekomst. Dat is waar hoogleraar Verplegingswetenschap Lisette Schoonhoven van het UMC Utrecht in haar oratie voor pleit. Wat haar drijft? “Verpleegkunde is het mooiste vak ter wereld.” 

‘Verpleegkunde - May you live in interesting times’ is de titel van de oratie, die Lisette Schoonhoven op 6 april uitsprak. Na twee jaar uitstel vanwege de coronapandemie, is haar oratie actueler dan ooit. “Er is een tekort aan verpleegkundigen en de zorgvraag neemt toe. Tegelijkertijd groeit het bewustzijn dat gezondheidszorg niet alleen gaat over ziekte, maar dat het gaat over vermogen tot aanpassen, eigen regie, veerkracht, zelfredzaamheid en zelfmanagement van mensen. Ook de rol van technologie in de zorg neemt toe. Deze ontwikkelingen vragen om andere rollen, competenties en vaardigheden van verpleegkundigen”, stelt Lisette, die sinds 2018 als hoogleraar aan de Universiteit Utrecht de leerstoel ‘Verplegingswetenschap, in het bijzonder kwaliteit en patiëntveiligheid van verpleegkundige zorgverlening’ bekleedt.

Verpleegkundigen zijn onmisbaar

In het eerste deel van haar oratie zet Lisette uiteen, waarom verpleegkundigen zo onmisbaar zijn. “Verpleegkundige zorg is onmisbaar voor kwaliteit en patiëntveiligheid. Als deze zorg niet goed is, of wanneer onze verpleegkundigen te weinig tijd hebben voor hun patiënten, dan komt die veiligheid in gevaar. Dan loopt de patiënt bijvoorbeeld meer risico op doorliggen (decubitus) en huidschade en ondervoeding tijdens de ziekenhuisopname”, aldus Lisette. “Verpleegkundigen zijn een belangrijke schakel in het voorkomen van dergelijke zorg-gerelateerde schade. Bovendien ervaren patiënten minder kwaliteit van zorg, wanneer verpleegkundigen te weinig tijd hebben voor hun patiënt en door tijdgebrek de zorg niet af kunnen stemmen op de behoeften van de patiënt.”

Verpleegkundige zorg doorontwikkelen

Om de verpleegkundige beroepsgroep toekomstbestendig te maken, benoemt de Wereld Gezondheidszorg Organisatie een aantal prioriteiten, zoals skillmix in teams en het stimuleren van evidence based practice en innovatie. In het tweede deel van haar oratie zet Lisette uiteen, hoe wij in Utrecht bijdragen aan deze prioriteiten. “Onze verpleegkundige zorg is al professioneel, maar we moeten doorontwikkelen”, zo stelt zij. Ze legt uit hoe: “Door ons wetenschappelijk onderzoek in Utrecht te richten op kwaliteit en veiligheid van de verpleegkundige zorg, kunnen we deze verbeteren. Een ander belangrijk aspect is skillmix. Dit betekent dat verpleegkundige teams qua samenstelling afgestemd zijn op de zorgvraag op een verpleegafdeling. Hiervoor is een veel bredere differentiatie nodig in verpleegkundige functies, zoals de regieverpleegkundige en de master-opgeleide verpleegkundige, die met onderzoek-skills zorg kan vernieuwen. Zoals zorg, onderzoek en onderwijs de natuurlijke taken zijn voor artsen in een academisch ziekenhuis, geldt dat net zo goed voor verpleegkundigen.”

Master-opgeleide verpleegkundigen

Om verzekerd te blijven van kwalitatief goede zorg is er voortdurend behoefte aan nieuwe kennis, gebaseerd op wetenschappelijke inzichten en onderzoek. Daar hoort ook een effectieve vertaling naar de zorgpraktijk bij: evidence based practice. De master Verplegingswetenschap in het UMC Utrecht, de enige masteropleiding in zijn soort in ons land, leidt verpleegkundigen uit het hele land op academisch niveau hierin op. “Studenten die bij ons uitstromen met een masterdiploma hebben een rugzak vol kennis en skills om onderzoek te gaan doen, onderwijs te geven of in een beleidsfunctie het vak verder vorm te geven. We willen heel graag dat deze master-opgeleide verpleegkundigen standaard een plek krijgen in de verpleegkundige teams, want ik ben overtuigd dat zij hier heel goed voor toegerust te zijn. Ze kunnen hun collega’s helpen om het vak vorm te geven, onderzoek uit te voeren en nog veel meer”, aldus Lisette. 

Academische werkplaats vormgeven

Als laatste onderdeel benoemt Lisette in haar oratie het programma Toekomstbestendige Verpleegkunde in het UMC Utrecht, bedoeld om carrièremogelijkheden voor verpleegkundigen te verbeteren en de verpleegkundige zorg zo in te richten dat deze in lijn is met de (toekomstige) complexe zorgvraag. “We zijn bezig om onderzoek en innovatie in de verpleegkunde op de werkvloer te realiseren, op onderwerpen die relevant zijn voor de patiënten op de afdeling. We willen daarmee aansluiten bij het medisch onderzoek. Wanneer al het verpleegkundig onderzoek, dus ook bijvoorbeeld het hbo-v-afstudeeronderzoek, binnen onze zorgdivisies gaat over onderwerpen die voor de betreffende patiëntengroep relevant zijn, kunnen we veel kennis - een body of knowledge - opbouwen: kijk dit weten we al. Het zou mooi zijn als er straks overal master-opgeleide verpleegkundigen zijn, die nog in de patiëntenzorg werken en tegelijkertijd op deze manier een onderzoekslijn opbouwen.” En haar volgende stip op de horizon? Lisette: ”Dat er over tien jaar bij elk speerpunt in het UMC Utrecht een hoogleraar verplegingswetenschap is. In de zorg werken we al samen, dus waarom in onderzoek en onderwijs niet?”

De volledige oratie-tekst kunt u hier teruglezen >